ABUURISTA ISKAALEDOWKE’
INIIS-SHEENOWKE' DADKE' KE' HABBOONG II INGJEEDOOYINKE' SAHDE' E' II AMINTE' KE' HABBOONG


Inis sheenowke dadke’ ke’haboong iskaaladowke’ wali abuurey madii inis kooyang daki ingke’ haboonayi yedo la adeegse’dow qibrad ilmiyeed taas oo abuurasa fikre’d usub ii dhiirageling yee tiir dhehaad ing eyi habkung.
Mashruu’ugung wali abuurey saameeng eed ing wiing ii agoong letaabe’de’ kore taas oo hagiijidi iniiiskaaladowke’ use’ ing haayna wade’ shaqeeyow sheleediye, laaking eyi inii hab usub liing fikire waana liing abuura aragtiye’ feyle’.
Meeli une’ kuke’ tiirsanaade’ lahaayni hab dareerki hora oo ee koo lahaku gudubi, wali doorbidney inii una hooga saarna aragtiyi usub oo wal tar lee haanas oo bedele korang habkii una horey ingka shaqeeyajerni; haang oo abuurayang saameyng kubadeng tii hore, ii iny qofkasty use’ si hur e eng wedaage’ kore agoontiis ing kubaseng ingtinhore’ iskaaledowke’ kubaseng maalgeliyowke’.

Agoong isdhaafsedowkung waly hoojiyeeny habkung yoo o diirede’ saarayang dhisowke’ kalsooni, feheme,ii adeegsidowke’ qibred ilmiyeedke’.
Hogaamiyaalki haku qiib galeng wali door muhiim e’ kudheelena toosinge ii haka darawke’ fikre’d usub, taas oo jiheeyti ingtii doodo nagadang haano waltarlee oo la adeegsada kora.
Qaabke’ liing diyaariyi siminaarkung wali meela kusaarey dhibaatooyinki ku abuurame’ lahaayeng isfahang laangte’, fududeeyayaalka walii seheleena in si feyle liniis dhugungsade’, yoo o ingdiyaariyeng siminaarka qaab qofka kadheliyi kora inii usu binaangka hang bii fikifride’ feyle oo use ku dha guuhayang.taas oo sehely ini sifeyle liniisku shal fa iidayside’.

Fududeyeyaalke' tababerke' waly sahleene iny si feyle liniis dhugunsede' yoo o ing diyaariyeng siminaarke' qaab qofke' ke' dheliyaw iny binaanke' haang biye' fikredooshay fayle' isdhagalke- guuhiyaayang taas oo fududaayty iniis sifeyle leniisku faa'iidayside'
Yeedo le- abuurow haaledy eed enke' haboong isdhaafse'dowke fikrede ilmiyayseng,siminaarkung waly furay elbeebi badeng oo aduudeng isle'-shaqeeyow dheliye isbeddel le'taabedi kore.

Dadka ke haboong ii sababo rungte e’ ii waqtige sahde e’.
Iskalaadowke ma e oo keli e’ wada shaqeeyoke , ilow wali muhiim aha inis sheenowke dadke ke haboong, haanas oo suubiye korang wada sheeysi sah e, watige ke’feylahaaye’ si liing haliye dabreede adag.
Madi hay’ado ku gudubaang keliya wadaagowke hogtawaane ing gudubang dhugunse fir fir’oon, abuuriste halal wadajer e, iskaaledowke wale koreeye madii dadki mudinaaye la sheeny, ma ee keliya wajiya lekasaaw ilow walibiwa eded shal duwung oo le’ qibrad dhab e, meeli une’ kudaba rooge’ lahaayni haani hordhaang ingjereng, waliba diirada saarney dadke’ le’ agoongte’ sahda e wali saas haataw ingsuura galey kuqiib galiyaalke’ inii yoo naftiyo ing aragaang, wal kubasang iskaalidowke’ lake’ qeehi maalgeling, yeeedoo diirada saarayang aragte’ mideysang.
Waly saas haataw ing suute galay ku qiibgaliyaalke iny naftiyo eng aregang si kubaseng iskaalige' le'ke' qaahi maalgiliyowke' yedo diiride' le' saarayi aragtide midayseng, himily ii yoolel wadajer e'. Tang waly iskaaledowke' ke' dhigtay wal kubadeng isle-shaqeeyowke', waly nagetey hab usub oo fike'r, le'qobsy deg deg e' wal kubareshy dabareede kakang yeedo le' edeegsidaw aragti ilmiyaysang.
Margot Charles - Agaasimaage Dalke', ACTED Soomaaliya (Hay'ad Caalami ah)
Margot Charles - Agaasimaage Dalke', ACTED Soomaaliya (Hay'ad Caalami ah)
Fiiri meelo kubasang aadige’ ee_kamarte’- qaad eded usub ada oo ingka ekaadanna wajiyada lakasaayi sheleediyo.
Qibrade muhiimu – sheena dad agoong tooeang ii reegaaynime dhab e’le’
Kuqiib gilii dad le’ qibrad shal duwung – inis sheeng hirfadlayaal kushal kooyeng goobe’ shaqo oo shalduwe’ng.
Kor ing qaad fikerke’ usub – huloy dad ku fikiraw meel kubaang sangtuuga haanas oo kiriyaayang waane abuurayang aragtiye’
Mudunaang si wal barashooda – huloy dad furfurang oo diyaar ing ee inii wal dhugungsedang agoontiyoona dad le’wedaagang, isle’ midaasne’ tijaabiyang fikrede’ usub
Agoon is dhaafsigii lamaad walii inis sheeney ul-haayiyaalka shangta hee’adood ii shaqaala se tahadir le’ lahang huly haanaas oo ku shal dareereng’ heerer shal duweng’.
Qiibte' hore' ee agoong isdhaafse'dowke oo dareri lame' maalemood ya wali se' goone' e liinke' talagalay inty leke' jebiye' dabareede, isfehenke' leke' dhiiregeliye dhugungse' feheme' le' waane' lefehensiiye'ku qiibgeliyaalke' qiimo ye lete' Agoonte qarseng madi go'nede dhabte e ledeeraw.
Une' oo abuurne' meel leke' wedaage kore' si daa' ad e' waly hididke' ing adkaayney iskaaledow qoti-dheer, ii saldhig ade' g oo leke' hormariye kore barashoode leqobsedowke le'(Adaptive Learning).
Side ingdhisni iskaale’dow waltar lee.
Agoon is dhaafsadow fool ka fool ee
sii liing hooji is dhahagalka ii is dhaafsiga aragtiyo.
Isti’imaalowka kumbiitare ii taleefone lahadidi
si liing yareeya mashquulka homadi ogana liing saara hoola.
Miisiska oo libaaji
si liing abuura goob wada sheekeysa oo furung.
Edeegsadowka afafka ii afguriyaalka
sii liing dhiira geli muujiyawka edadka hurta ee.
Haalado sahda e’: diyaaringta goobte barashade ii isbedelke.
Hordhaangti aqoong is dhaafsigii koowaaad wali sidhow ingla shaqeyney kooho hogaangka ee si una ing abuurna isbarashe ma’ana le’ waly suubiney weerow shegse’ goredow e’ taas oo une’ leweeldhinyqofkaste o hegaamineed. Une’ o hubiyaane’ iny injeedooyinke’ bareshoode’ le’qobsige eying haano lehaaysidang iele’ midaasne si degdeg e liing edeegside kore.
Ul-haayaalke waly ku qiibqaadadeena sanaaheyowke' ajengdaage' bilaawkibe' yoo o iske' hireng mowdu'yede' barashoode ii dabareede dhabte' e' yoo o dooredeng ku qiibgaliyaal ke' haboong waane' ing suubiyeng qaabab waltarle oo leke' dabage' kore' aragtiye' lehely.
Mohamed Hussein - Agaasimaage Guud, ee SADO (Hay’ad Qareng)
Mohamed Hussein - Agaasimaage Guud, ee SADO (Hay’ad Qareng)
Agoong isdhaafsigii lamaada maalamood ing dareeri hogaamiyaalka wali kakoobanaayey sede’ enjeede’ oo muhiim e’.
Abuurow haalade’ kehaboong barashoode’
dhisowka kalsoone’ fureng ii joogteyowke’ wada jerke’ ee adeegsadowka agoonta qarseng.
Kadhikowke’ barashoode’ too liing adeegse’de kore’ a hale’do dhabte e’
Yeedo hooge' lesaaraw haliyowke' dhibaatooyinke' muhiimke' ee jerang oo waane inke koobenaayne' aragtiye' good.
Hormaringta hogaamingta ke’saabseng fududeeyowke adeegsige agoong reegaynime kedhising.
Hogaamiyaaylke hay'ado waly ke' bare'deena fal nagow ii tijaabing yeedo leke' dabaqaw barashoode kesalaysing reegaaynimaade.
Kobcinta Hawlgelinta Barayaasha:
Hogaaamiyaalka wali nagadeena nashqadeeyayaal wadejer e’ ii bareyaal ii hogaamiyeyal haanas oo hogaamiyeng doodo dejiyaayeng mudenaangte’ ii haliyowke’ dabareede side’ aminte’ koobeng.
Kanaalada isdeersiingta furan , oo yo kejerang, whattsapp, yo o kedhikeng ku qiibgalke inte dhaheeyti kulamada, hogaamiyaalka wali qaadadeena masuuliyad dheeri ee taas oo ma’ana ingweeli agoong isdhaafsiga. Taas oo nagety saldhig isbedeleed o dhab e’.
Abuurowka meel laka wadaagow agoongte si wada jir eh.

Afka mey nagada korte dabar ama ilbeeb furang.
Si liing hubi qof welba inii door qaadadi qaban qaabiyaalka wali wakta geliyeena fahanka liigado ladooradi, walina aburena meel dadka kakaraaheysada korang kadowahawka afshoo.
Keliya mahaayna turjumiyaal ee walii laha giijiyey wada hadal daa’ad e.

Side’ liing diyaari goobta agoong sidhaafsadowke’ ya kor ing qaadi furfuranaagtaas
Koraas ame' miises abuurase ariir ii shal dheerang, waly le door biday iny liing fedheede' qaab koobabeng e' taas o abuuti iny kuqiibgaliyaalke' yoo muujiyang iske' hirenaang ii barashe' wadajer e'.
Dhag dhagaage' ya le' ogolaadi ku qiibgeliyaalke ya si buute ingle' wereegeng goobte' taas o hagiijide- iny barashoode ety hab fehemaysang oo wadajer liing abuuri.

Farsamooyinka hegowka tayada sara siidii laka heli fadii helowka Ii hool gelinta.
Shaqa lama lama ee dood kooohe yeryer ee ii su aala furung yaa dhiiri geliyeeng kufiirsadoow hul dheer le.
Fududeeyiyaalka walii tusaala ing nagadeena dhugungsadow feyla yoogoo hadaleng ing kuyer kuqiib galayaalka 30% yeedona dhugungsadaaayeng 70%. Waline’ le’ edeegsidey agab guuleshe’ e’ side’ sabireede’ liing kiyaw aragtiyeede’ usub.
Kooho ya si kas liniiske dhah toori yeedo liniis sheenaw deegaane’ shalduweng qibredi, jinsiye’ ii asalke’ urureede’ si ededke’ shalduweng ing qaabeyan wade dowahowke’ mado bersho dood bushe’ laang e’.

Diyaariyowke’ meel si tahadir lee’ liinke’ abuuri dadke iny yoo kedereemang nebedgelyi yoo ke’ dowahang, kedhegensidang waane hake gudbiyang fikredoosho.
Agoong isdhaafsidowke’ wali suurte gal kidhikeena isdhaafse’ qote dheer oo abuury nimaad badeng taas o dheliidy iny meely le’ku faa iide’ agoon ledereerte’ reegaaynime’.

Emily, SADO (Shaqaale Ajnabi e' oo ku tirseng Hay’ad Qaran)
Emily, SADO (Shaqaale Ajnabi e' oo ku tirseng Hay’ad Qaran)
Sheekooying kale'
Deegaan diiregiliyaaw
Jowe' dhiirrigeliyaw waly agoonte qarseng ee shakhse'ga e'ng beddelye, koo le' fi'il wadajer e, use' oo abuuraw haale'd ke' habboong e'ny aragtiyo le' qiibse'de', le tijiibiye', yeedo se' toos e liing hirgeliyaaw.
Le'qobse’dow
Le, qobsidoke ma e, sheleediye eny wal labely, Balse waly muhiim e ,inty le, nagede haano se’feyle’ e'nku jibaabayang, daruufo dhabte e' ee nolole'.

SHURAKEDUNG
Mashruu'gung waly si wadajer e' e'ng taageeray harunte' Hal-abuurke' Bani’aadangnimaade' ee Boqortooye'de' Ingiriiska (UK Humanitarian Innovation Hub – UKHIH), yeedoo maalgeliyowke' ku kooyi Hay’adde' Horumarinyowke' aalamige' e' ee UK (UK International Development). Mashruu'gung waly leke fuliyey yeedo lale kaaledaw shuraakooyinke' waxbarashoode' ee Soomaaliya, oo shal e' : GREDO, MCAN, SADO, REACH, IMPACT, iyo ACTED Somalia.